102 Yıl Önce Bugün: Kırım Ahali Cumhuriyeti Kuruldu

102 yıl önce bugün, yani 26 Aralık 1917 tarihinde kadim Türk yurdu Kırım'da yeniden Türk devleti kuruldu: Kırım Ahali Cumhuriyeti

102 yıl önce bugün, yani 26 Aralık 1917 tarihinde kadim Türk yurdu Kırım'da yeniden Türk devleti kuruldu: Kırım Ahali Cumhuriyeti. 9 Aralık'ta Bahçesaray'da toplanan Kırım Tatar Milli Kurultayı, 26 Aralık günü Kırım Halk Cumhuriyeti’nin kurulduğunu ilan etti. Devletin ilk hükumet reisi Numan Çelebi Cihan oldu. Yeni Cumhuriyet, Çarlık rejiminin silahlandırdığı Kırım Tatar birliklerin de emrine geçmesiyle Kırım’ın büyük kısmında rahatlıkla hakimiyet sağladıysa da Akyar’da demirli Karadeniz Filosu bir türlü Kırım’dan kovulamadı. Ocak ayının sonuna doğru sayı ve silah üstünlüğü bulunan Ruslar, ilerlemeye başlamış, 3 gün gibi kısa bir sürede Bahçesaray’ı, bir gün sonra da başkent Akmescit’i düşürüp genç devleti dağıttı. Yaklaşık bir ay Akyar'da hapsedilen Çelebi Cihan, burada şehit edildi ve naaşı Karadeniz'e atıldı. Örnek ve Öncü Türk Cumhuriyeti Kırım Ahali Cumhuriyeti, her ne kadar uzun ömürlü olmasa da Anayasası ve yönetim biçimi itibariyle Batı devletlerine dahi örnek teşkil edebilecek nitelikte bir devlet nizamına sahipti. Bu örnek hasletlerinin başında da şüphesiz temsil noktasında kadın erkek eşitliğinin temin edilmesi ve Anayasa ile güvence altına alınması gelmektedir. Yazar Serra Menekay, Cumhuriyetin kuruluşunun yıl dönümünde sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda kadınların sahip olduğu haklara dikkat çekti. Menekay paylaşımında "Tarihte bugün ilk demokratik Türk Cumhuriyeti kuruldu. Kadınların seçme ve seçilme hakkı olan Kırım Cumhuriyetinin Meclis Başkanvekillerinden biri de Şefika Gaspıralı'ydı" ifadelerini kullandı. https://twitter.com/SMenakay/status/1210086583396978689 Dünya Kırım Tatar Kongresi Genel Sekreteri Av. Namık Kemal Bayar da Kırım Ahali Cumhuriyetinin yüzüncü yıl dönümünde Emel Dergisi için kaleme aldığı "100. Yılında 'Kırım Halk Cumhuriyeti Anayasası'na Bir Bakış" başlıklı yazısında Cumhuriyetin kadınlara verdiği haklara dair önemli bilgiler vermiştir. Bayar'ın yazısında yer verdiği "Yine belki de dünya tarihinde ilk kez kadınların seçme ve seçilme hakkını birlikte kullandığı Kurultay Vekilleri seçimleri Kırım Tatarları tarafından gerçekleştirildi ve Kurultaya katılmak üzere 5’i kadın 76 vekil belirlendi" ifadeleri Kırım Ahali Cumhuriyetinin bu hususta ne kadar önemli bir örnek olduğuna dair önemli bilgilerdir. Öte yandan yine Bayar'ın eserinde yer verdiği Kırım Ahali Cumhuriyetinin 18 maddelik Anayasasının 2 ve 18. maddeleri de kadınlara tanınan seçme ve seçilme hakkının teminatı ve Cumhuriyetin kadın-erkek eşitliğine inancını kanıtı niteliğindedir. Söz konusu maddeler şöyle: Madde 2 - Her milletin millî hayatını düzenleyen kanunları çizmesi ile millî işlerinin, bireysel tercihlerinden daha çok millî iradeye uygun olarak yürütülmesi sağlanacağından Tatar milletinin de sonsuza kadar kendi hayatını kendi iradesi ile kurabilmesi için serbest, gizli, eşit ve doğrudan doğruya kadın-erkek bütün milletin oyları ile seçilecek Temsilciler Meclisinin devamını kabul eder. Madde 18 - Kurultay, insanların eşitliği ilkesini kabul ettiğinden kadınların da erkeklerle beraber aynı haklara sahip olduklarını onaylar ve bu eşitlik ilkesi üzerine bir kanun yapılmasını Temsilciler Meclisine havale eder.