13 Mayıs Türk Dil Bayramı Tartışmaları
Her yıl 13 Mayıs günü Türkiye'de Türk Dil Bayramı olarak kutlanıyor
Her yıl 13 Mayıs günü Türkiye'de Türk Dil Bayramı olarak kutlanıyor. Günün önemine ilişkin yaygın görüşü 1277 yılında Karamanoğlu Mehmed Bey'in mührünü taşıyan bir ferman ile Türkçenin tarihte ilk kez resmi dil olarak kabul edilmesi oluşturuyor. Ancak her 13 Mayıs'ta söz konusu fermana ilişkin tartışmalar da yeniden alevleniyor. Son yıllarda sosyal medya vesilesiyle daha görünür olan tartışmalarda 'böyle bir ferman olmadığı', 'fermanın Karamanoğlu Mehmed Bey tarafından yayımlanmadığı' gibi pek çok iddia tekrar tekrar gündeme taşınıyor. TamgaTürk olarak tartışmalı konuyu Selçuklu tarihi uzmanı Emine Uyumaz'a sorduk. Uyumaz'ın konuya ilişkin açıklamaları şöyle: "Uzun bir süredir gerek yazılı metinlerde gerekse hitabetlerde Selçuklular döneminde Türkçenin resmi dil olarak kullanılmasının mimarı olarak Karamanoğlu Mehmed Bey (1261-1278) görülmektedir. Oysa Karamanoğullarına ait Şikari Tarihi de dahil dönemin kaynaklarında bu hadise ile ilgili Mehmed Bey'in adı açık olarak geçmediği gibi bu kararın beylikte uygulandığına dair de bir bilgi yoktur. Türk dili ilgili bu kararın alınmasında kaynakların ortak ifadesi şu şekildedir: Anadolu'daki Moğol hakimiyeti sırasında bu durumdan rahatsız olan Türkmen kitleleri başkaldırmış durumdayken bir şahıs Sultan II. İzzeddin Keykavus'un oğlu Gıyaseddin Siyavuş (Cimri) olduğunu ortaya atmış ve kendisine taraftar toplamaya başlamıştı. Bir süre sonra Cimri, Türkmen kitlesinin önderliğini yapan Karamanoğlu Mehmed Bey ile tanışıp aralarında uzlaşma sağlanınca Türkmenler Konya üzerine yürüdüler ve şehre hakim oldular. Ortak karar ile Selçuklu tahtına Cimri oturtuldu. Dönemin ana kaynağı İbni Bibi'nin ifadesine göre "Ertesi gün Cimri'yi büyük bir ihtişam ve debdebe içinde çok sayıda komutan, sayısız çevgan oyuncusu, süslü candarlar, silahdar ve camedarlarla birlikte ata bindirip şehrin etrafında gezmeye çıkarttılar. Dönünce divan kurdular. Her tarafa makam sahibi kimseleri ve taraftarlarını çağırmak için fermanlar çıkardılar. "Bu günden sonra hiç kimse divanda, dergahda, bargahta, mecliste ve meydanda Türkçeden başka dil konuşmayacak" diye karar aldılar. İşler bir kaç gün iyi gitti ve vezirlik makamı Karamanoğlu Mehmed Bey'e verildi"." Tarihçi Uyumaz, konuya ilgisi olan okurlara da bir dizi kaynak tavsiyesinde bulundu: İbn Bibi, el-Evâmirü’l-Alâiyye fi’l-Umûr el-Alâiyye, yay. A. Sadık Erzi, Ankara 1956, s. 692, 696, Türkçe çev. Mürsel Öztürk, el-Evâmirü’l-Ala’iye Fi’l-Umûri’l-Ala’iye, KBY, Ankara 1996, II, 205, 209. Anonim Selçukname, Anadolu Selçuklu Tatihi III, Tıpkıbasım ve Türkçe çev. F. N. Uzluk, Ankara 1952, s. 59-60, Türkçe çev. s. 39. Mesud Koman, Şikarinin Karaman Oğulları Tarihi, Konya 1946. E. Merçil, "Türkiye Selçukluları Devrinde Türkçenin Resmi Dil Olmasını Kim Kabul Etti ?", Selçuklular Makaleler, İstanbul 2011, s. 92-99.