Avrupa'daki Ukraynalı Sığınmacılar: Azalmış Nüfus ile Ekonomi Nasıl İyileşir?

Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği tarafından yapılan araştırmalar, yerinden edilmiş Ukraynalıların büyük çoğunluğunun bir gün geri dönmek istediğini ancak sadece on kişiden birinin bunu yakın zamanda yapmayı planladığını gösteriyor.

Reuters, Rusya'nın saldırısından sonra Avrupa'ya giden Ukraynalı sığınmacıların durumunu ve savaş sonrasında Ukrayna'nın nasıl kalkınacağını değerlendirdiği bir yazı yayımladı. 

"Savaş sürerken, Ukraynalı milyonlarca sığınmacıdan bazıları Avrupa'da bulundukları ülkelere temelli yerleşmeyi düşünmeye başlıyor" diyen Reuters, bu durumun savaş sonrasında ekonominin yeniden inşası için bir zorluk oluşturacağını belirtti. 

Reuters'ın aktadığına göre, bir yayın yönetmeni ve iki çocuk annesi olan 52 yaşındaki Natalka Korzh, savaşın ilk günlerinde Kiev'e düşen roketlerden kaçarken yeni yapılmış rüya gibi bir evi geride bıraktı. Portekiz'de yeni yeni ayaklarının üzerinde durmaya çalışıyor ve Ukrayna'da çatışmalar dursa bile tekrardan oraya gitmeyi düşünmüyor.
 
"52 yaşındayım, her şeye sıfırdan başlamam gerekiyor" diyen Korzh, Portekiz’de bir hayır kurumu açarak artık evi olarak gördüğü Lagoa kasabasındaki diğer göçmenlere yardım etmek istiyor.

Dönme İstekleri Zamanla Azalıyor

Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği tarafından yapılan araştırmalar, yerinden edilmiş Ukraynalıların büyük çoğunluğunun bir gün geri dönmek istediğini ancak sadece on kişiden birinin bunu yakın zamanda yapmayı planladığını gösteriyor. BMMYK araştırmaları, daha önceki sığınmacı krizlerinde, örneğin Suriye’de, mülteciler evlerine dönme isteklerinin zamanla azaldığını gösteriyor.

Ukrayna'da Reuters’ın konuştuğu dört şirket patronu, birçok Ukraynalı sığınmacının geri dönmeyeceği ve işgücünün önümüzdeki yıllarda da azalmaya devam edeceği ihtimaliyle boğuştuklarını, bu durumun demografi uzmanlarını ve hükümeti de endişelendirdiğini söyledi.

Savaştan önceki yıl yaklaşık 3 bin çalışanı ve 200 milyon doların üzerinde geliriyle Ukrayna’nın en büyük ilaç şirketlerinden biri olan Farmak’ın CEO’su Volodymyr Kostiuk, yurt dışında Ukrayna içinde yerinden edilmiş ya da orduya katılmış bu kadar çok insan varken nitelikli laboratuvar çalışanı ve üretim uzmanı sıkıntısı çektiklerini söyledi.

Şirketi araştırma laboratuvarını ve personelini cephe hattına yakın bir yerden Kiev’e taşıyan Kostiuk, "Onları bir şekilde Ukrayna’ya geri döndürmeye çalışmalıyız çünkü insanlar yurt dışında ne kadar uzun süre kalırsa o kadar az geri dönmek istediklerini görüyoruz" dedi.

Personel Eksikliği Önemli Bir Sorun

Ukraynalı düşünce kuruluşu Ekonomik Araştırma ve Siyasi Çalışmalar Enstitüsü tarafından Ukrayna’daki yaklaşık 500 işletme arasında yapılan bir anket, üçte birinin personel eksikliğini önemli bir sorun olarak gördüğünü gösterdi.
Askerlik çağındaki erkeklerin Ukrayna’yı terk etmeleri yasak olduğundan, mültecilerin çoğunluğunu çalışma çağındaki kadınlar ve çocuklar oluşturuyor.
 
Çiftlikler ve fabrikalar işçi kaybederken, işgücü sıkıntısı özellikle yüksek düzeyde eğitim ve öğretim gerektiren sektörlerde ciddi boyutlara ulaşıyor çünkü Şubat 2022’te savaşın başlamasından bu yana ülkeyi terk etme olasılığı en yüksek olanlar arasında eğitimli genç kadınlar bulunuyor.

Ukraynalı düşünce kuruluşu Ekonomik Strateji Merkezi tarafından Mart ayında yayınlanan araştırmaya göre, Avrupa’nın başka yerlerine sığınan kadınların üçte ikisi yüksek eğitimli.

Reuters'ın aktardığına göre sorun sadece iş gücü eksikliği değil, azalan işgücü uzun vadede tüketici talebini de azaltıyor.

Önde gelen süpermarket zincirlerini işleten Fozzy Group, işgalci Rusya’nın ilk birkaç ayda bölgeden çekilmesinin ardından Kiev çevresindeki bölgelerde mağazalarını yeniden açtı. Ancak Fozzy’nin yeni ürün gruplarından sorumlu yöneticisi Dmytro Tsygankov, ziyaretçi sayısının hâlâ düşük olduğunu söyledi.

Tsygankov, "Hiçbir şey satin almayan birkaç milyon insanımız varken iyileşme söz konusu olamaz. İnsanlarımız ülkede değiller"dedi.

Mayıs ayında müşteri ziyareterinin geçen yıla kıyasla arttığını, ancak yine de işgalden önceki 2021 Mayıs’ın yüzde 16 altında olduğunu söyledi.

Erkeklerin Durumu Ne Olacak?

Ukrayna’nın nüfus sorunu milyonlarca sığınmacının ötesine geçiyor. Ülkenin en saygın demograflarından biri olan Ulusal Bilim Akademisi’nden Ella Libanova, vatandaşların büyük bir kısmının yaşlı olduğunu ve zaten dünyanın en düşüklerinden biri olan doğurganlık oranının savaş başladığından beri 0,9’dan 0,7’ye düştüğüne inanıldığını söyledi.

Ukrayna'da yaklaşık bir milyon insan Ruslarla savaşıyor, milyonlarca insan da Rus işgalindaki topraklarda yaşıyor ya da Rusya tarafından göçe zorlanmış durumda. Ukrayna hükümeti kayıp rakamlarını açıklamıyor ancak Nisan ayında sızan ABD istihbarat değerlendirmelerine göre çalışma çağındaki 15.000 erkek öldürüldü ya da yaralandı. Çok daha fazlası da zarar gördü.

Libanova ayrıca savaş zamanı erkeklerin ülkeyi terk etmesine yönelik kısıtlamalar kaldırıldığında pek çok kişinin yurtdışındaki ailelerine katılabileceği uyarısında bulundu.
 
Libanova, "Erkeklerin ülkeyi terk etmesi büyük  bir risk" dedi. "Genç, nitelikli, girişimci, eğitimli insanları kaybedeceğiz. Sorun budur." ifadelerini kullandı.

Libanova, Kiev’in kontrol ettiği bölgelerdeki nüfusun, 24 Şubat 2022 işgalinden önce 41 milyon olan tahminine göre 28 milyona kadar düşmüş olabileceğini ileri sürüyor. Bu araştırmaya 2014 yılında Rusya tarafından işgal edilen ve 2 milyona yakın nüfusu olan Kırım dahil değil.

Savaştan önce bile, Ukrayna’nın nüfusu azalıyordu.

Ukrayna 1991’de bağımsızlığını kazandığında 52 milyona yakın nüfusa sahipti. Ülkenin tek nüfus sayımı olan 2001 sayımında ülkenin nüfusu 48.5 milyon olarak kayda geçmişti.
Avrupa Komisyonu Ortak Araştırma Merkezi tarafından Mart ayında yayınlanan bir araştırmaya göre, savaşın ne kadar süreceğine ve kaç kişinin yurtdışına yerleşeceğine bağlı olarak, Ukrayna'nın nüfusu önümüzdeki 30 yıl içinde yaklaşık beşte bir ila üçte bir oranında daha azalacak.

Ekonomik Etki

Ekonomik Strateji Merkezi, Şubat ayında AB ülkelerindeki binden fazla mülteciyle yapılan bir ankete dayanarak 860 bin ila 2,7 milyon Ukraynalının temelli olarak yurtdışında kalabileceğini tahmin ediyor. Bunun sonucunda Ukrayna'nın GSYH’sinin yüzde 2.55 ile yüzde 7.71’ini kaybedebileceği belirtildi.

Farmak CEO’su Kostiuk, çalışanlarından bazılarının uzaktan çalıştığını ve yüzde 5’inden daha azının işi bırakıp yurt dışına çıktığını söyledi. Ancak, genç mezunların pandemi ve istila boyunca uzaktan eğitim gördükten sonra pratik becerilerden yoksun olmaları nedeniyle uzman çalışan eksikliğinin artmasından endişe ediyor.

Hükümet, işgalden sonra artan vatanseverliği gerekçe göstererek geri dönüşler konusunda daha iyimser. Ekonomi Bakan Yardımcısı Oleskiy Sobolev, yakın zamanda düzenlenen bir toplantısında, sığınmacıların yüzde 75’inin çatışmaların sona ermesinden sonraki üç yıl içinde Ukrayna’ya geri dönmesini beklediğini söyledi.

Yurt dışındaki bazı Ukraynalılar ise ekonomiye uzaktan destek oluyor. Moda tasarımcısı Ksenia Karpenko, savaş çıktığı zaman tatilde olduğu İspanya’nın Akdeniz kıyısındaki Tarragona’daki evinden işini ayakta tutmaya çalışıyor.

Ksenia Karpenko, "23 Şubat’ta bir turisttim ancak uyandığım zaman ise bir sığınmacı oldum" dedi.

Karpenko küçülmeye gitti, ancak savaşa rağmen Ukrayna’daki 8 insanla tasarım ve kıyafet dikmek için bir ekip kurdu ve şimdi Madrid ve Barselona’daki mağazalara satış yapıyor.

Reuters'a konuşan Karpenko "Burada Ukrayna’da olduğumdan çok daha etkiliyim. Yurttaşlarım için burada daha fazlasını yapıyorum" dedi.