İkonik Sovyet Fotoğrafının Arka Planı

Her yıl 9 Mayıs'ta Almanya'nın ikinci dünya savaşındaki teslimiyetinin 'Zafer Günü' olarak büyük bir coşku ile kutlandığı Rusya'da, yukardaki görsel her sene basın yayın organlarında, sosyal medyada ve televizyon kanallarında sık sık görünür

Her yıl 9 Mayıs’ta Almanya’nın ikinci dünya savaşındaki teslimiyetinin ‘Zafer Günü’ olarak büyük bir coşku ile kutlandığı Rusya’da, yukardaki görsel her sene basın yayın organlarında, sosyal medyada ve televizyon kanallarında sık sık görünür. Berlin Muharebesinde Reichstag binasına Sovyet bayrağının dikildiği anı gösteren bu fotoğraf, Almanlara karşı Sovyet zaferinin en popüler sembollerinden biri. Bayrağı diken askerler ve 2 Mayıs tarihli bu anı fotoğraflayan Yevgeniy Haldey tüm Sovyetler birliğinde kahraman addedildi ve büyük bir ün kazandılar. Ancak bu an Sovyet bayrağının Reichstag binasına ilk dikilişi değildi, 30 Nisan 1945’te Rahimcan Koşkarbayev Reichstag’a Sovyet bayrağını dikmişti. Sovyet ordusunda bir teğmen olan Kazakistanlı Rahimcan, 30 Nisan akşamı arkadaşları ile beraber Reichstag’a girmeyi başararak, üzerine isim ve alay numaralarını yazdıkları Sovyet bayrağını, binanın çatısındaki kadın figürlü Germania heykelinin tacına taktı. Rahimcan ve arkadaşlarının yer aldığı bu girişim gece vakti olduğu için, Sovyet ordusundaki fotoğrafçılar tarafından çekilemedi. Nitekim bölgede Almanlar henüz aktiftiler ve sabaha doğru keskin nişancı atışları neticesinde Rahimcan’ın diktiği Sovyet bayrağı vurularak düşürüldü. Daha sonra Sovyetlerin bölgede tam kontrolü sağlaması ile 2 Mayıs günü meşhur fotoğraf çekildi ve hatıralarda da bu fotoğraf kaldı. Rahimcan Koşkarbayev ve bayrağı dikmesinde yardımcı olan arkadaşlarının tamamı ‘Sovyetler Birliği Kahramanı’ madalyasına aday olarak gösterildiler ancak onun yerine hepsi Kızıl Bayrak Nişanı’na layık görüldüler. Koşkarbayev ölümünden 11 yıl sonra 1999 yılında Nursultan Nazarbayev’in kararı çerçevesinde Kazakistan Kahramanlık Madalyası ile Kazakistan’da onurlandırıldı. 2 Mayıs 1945’te çekilen meşhur fotoğraf ise çok şey anlatıyor. 28 yaşındaki fotoğrafçı Yevgeniy Haldey, Alman parlamento binasındaki bir Sovyet askerini binanın çatısında bayrak ile poz vermeye ikna etmiş ve birkaç Sovyet askeri daha ona katılmıştı. Haldey güzel bir görüntü yakalamak niyetiyle aynı pozu 36 defa fotoğrafladı. O gece hemen uçak ile Moskova’ya dönen Haldey, fotoğrafları gerekli süreçten geçirdi ve 13 Mayıs’ta fotoğraflardan biri Ogonjok dergisinde yayınlandı. Böylece poz Rus kolektif hafızasına güçlü bir şekilde kazındı. Ancak yayınlanan fotoğraf ile gerçek fotoğraf arasında bir fark vardı. Orijinal fotoğrafta bayrağı tutan askeri destekleyen askerin her iki kolunda da saat var, ancak dergide yayınlanan fotoğrafta kol saatlerinden biri silinmiş durumda. Sovyet askerlerinin Berlin’de yağma yaptıkları/Berlin’e kadar yağma yaparak geldikleri gerçeğini gizlemek niyetiyle Haldey, kamuoyuna gösterilen fotoğrafta ikinci kol saati silmiş ve anın dokusunu güçlendirmek için duman eklemiş. Nitekim daha sonra yaptığı açıklamalarda, Haldey bu düzeltmenin doğruluğunu onayladı. Savaş sonrasında Sovyet rejiminin antisemitist yaklaşımından nasibini alan Haldey, 1948’de çalıştığı TASS haber ajansında kovuldu. Ona göre kovulmasının sebebi Yahudi olmasıydı. 1-2 Mayıs 1945 tarihinde Reichstag binasında aynı poz farklı Sovyet fotoğrafçıları tarafından defalarca çekildi ancak Yevgeniy Haldey’in fotoğrafı her zaman gündemde kaldı. Daha sonra kendisine fotoğraf hakkında yöneltilen bir soruya ‘Güzel bir fotoğraf ve tarihsel olarak önemli. Sonraki soru lütfen’ diye cevap verdi. Ozan Çiftci