Türk Büyükelçiler İstenmeyen Kişi İlan Edilebilir
AKP'li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Osman Kavala'nın serbest bırakılması için çağrı yapan 10 ülkenin büyükelçilerini "istenmeyen kişi" ilan etme talimatı verdiğini açıkladı.
Persona non grata yani istenmeyen kişi tabiri uluslararası ilişkilerde bir ülkede kalması istenmeyen yabancılar için kullanılan diplomatik bir terimdir.
Persona Non Grata terimi 1961 tarihli Diplomatik İlişkiler Hakkında Viyana Konvansiyonu’nun 9. maddesinde düzenlenmiştir.
MADDE 9. 1. Kabul eden Devlet, herhangi bir zaman ve kararının gerekçesini açıklamak zorunluluğunda olmaksızın, gönderen Devlete misyon şefinin veya misyon Diplomatik kadrosunun herhangi bir üyesinin istenmeyen şahıs (persona non grata) olduğunu veya misyon kadrosunun herhangi bir başka üyesinin kabule şayan olmadığım bildirebilir. Bu takdirde, gönderen Devlet, duruma göre, ilgili şahsı geri çağırır veya misyondaki görevine son verir. Bir şahıs kabul eden Devletin ülkesine gelmeden önce de istenmeyen veya kabule şayan olmayan şahıs olarak ilan edilebilir.
Gönderen Devlet bu maddenin 1 inci fıkrasında kayıtlı yükümlülüklerini yerine getirmeyi reddeder veya makul bir süre içinde yerine getirmezse, kabul eden Devlet ilgili şahsı misyonun bir üyesi olarak tanımayı reddedebilir.
Kabul eden devletin Persona Non Grata ilanı için herhangi bir gerekçe açıklamasına gerek yoktur. Yaygın olarak, kabul eden devletin menfaatlerine aykırı davranışlarda bulunan veya işlediği suç sonrası diplomatik kurallar nedeniyle yargısal yaptırıma tabi tutulamayan diplomatik görevliler hakkında bu ilan gerçekleştirilir.
Diplomatik görevli, henüz gönderilmeden önce kabul eden devlet tarafından yükümlülüklere ve gerekliliklere aykırı işlem ve eylemleri sebebiyle ‘Persona Non Grata’ ilan edilebilir.
Persona Non Grata ilanı diplomatik görevlinin diplomatik dokunulmazlığını kaldırmaz. Yaygın olarak diplomatik görevlisi persona non grata ilan edilen devlet görevliyi geri çağırmaktadır fakat bu yaptırımdan doğan bir zorunluluk değil, pratik uygulamanın sonucudur.
Persona Non Grata İlanının Dayandığı Temel Sebepler
Diplomatik görevlinin kabul eden devlet menfaatlerine aykırı tutum ve davranışları
Diplomatik görevlinin kabul eden devlet sınırları içinde birtakım suçlar işlemesi
Misilleme (Diplomatik görevlisi başka bir ülkede Persona Non Grata ilan edilen devletin, bu ilana karşılık olarak o devlete ait olan diplomatik görevliyi de kendi ülkesinde Persona Non Grata ilan etmesi)
‘Persona Non Grata’nın hukuki ve diplomatik çerçevedeki boyutu Viyana Konvansiyonu’nda yer aldığı şekildedir. Fakat günümüzde bu yaptırım diplomatik görevli olmayan kişiler üzerinde de toplumsal ve ülkesel baskı oluşturulmasını sağlamak amacıyla kullanılmaktadır.
"Türk Elçiler İstenmeyen Kişi İlan Edilebilir"
Türkiye'nin büyükelçilerini istenmeyen kişi ilan edeceği ülkeler ABD, Almanya, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İsveç, Kanada, Norveç ve Yeni Zelanda olacak. Eğer bu ülkeler isterlerse misilleme yapıp Türkiye'nin kendi ülkelerindeki elçilerini istenmeyen kişi ilan edebilirler. Türkiye'nin bu kararı alıp almayacağı ve ülkelerin buna nasıl tepki vereceği henüz meçhul.