Büyük Şairi Çuvaş'ın: Konstantin V. İvanov
İlmin ve ilmiyenin olmasa da umumun nazarında 'unutulmuş Türkistan'ın nadide parçası Çuvaşistan, taşıyla toprağıyla, insanıyla, bütün değerleriyle gözden kaçmış bir Türk yurdudur
İlmin ve ilmiyenin olmasa da umumun nazarında “unutulmuş Türkistan”ın nadide parçası Çuvaşistan, taşıyla toprağıyla, insanıyla, bütün değerleriyle gözden kaçmış bir Türk yurdudur. Bu unutulan mukaddes coğrafyanın yakın tarihteki en muhterem bir evladı da Konstantin Vasilyeviç İvanov’dur. "Ben, şairi Kırgız'ın" sözleriyle sembolleşen Alikul Osmanov gibi İvanov da yaktığı hürriyet ateşiyle adeta "Ben, şairi Çuvaş'ın" diye haykırmış ve abideleşmiş bir şahsiyettir.
Yalnızca 25 yıllık bir ömre birçok kıymetli eser sığdırarak hayata gözlerini yuman İvanov, yarattıklarının ışığında başta Çuvaş halkı olmak üzere, bütün esir Türklere hürriyetçi bir ruh miras bırakmıştır.
Başkurdistan Çuvaşlarından bir ailenin evladı olarak 13 Mayıs 1890 tarihinde dünyaya gelen İvanov’un kökleri Şupaşkar’dadır. Çarlık baskısıyla yurdundan olan birçok Türk aile gibi onun ailesi de doğduğu topraklardan uzaklara gitmek durumunda kalmış bir ailedir ve bu göç, aileyi Konstantin İvanov’un da dünyaya gözlerini açtığı Başkurdistan’ın batı toprakları olan Pelepey bölgesine getirmiştir.
Oldukça varlıklı bir aile olan İvanov ailesinin reisi Vasinkka N. İvanov, iyi seviyede Rusça bilen, birçok Türk ağzına hakim ve gazetelerde, dergilerde yazıları yayınlanan bir kalem sahibidir. Eğitimini destekleyen bir ailenin evladı olarak Konstantin V. İvanov, 1903 yılında Çimpir’de bulunan, ayrıca o yıllarda Çarlık sahasında tek olan Çuvaş okuluna başlar.
Ömrünü Çuvaş halkının aydınlanmasına vakfetmiş İ. Ya. Yakovlev tarafından kurulan bu kurum, Çuvaş Üniversitesi olarak da bilinmektedir. Eğitimine başladıktan iki yıl sonra esmeye başlayan devrim rüzgarı İvanov’a da tesir eder. İvanov, 1905 Devriminin etkisiyle Çuvaş halkına hürriyet aşkı aşılamaya gayret eden şiirler yazmıştır. Kaleme aldığı Çuvaş Marseillaise ile “Kalk, yüksel Çuvaş” diyerek hitap ettiği halkını çağırdığı Çarlık karşıtı mitingden sonra birçok arkadaşıyla aynı kaderi paylaşarak okuldan atılmıştır.
1907’nin Ağustos ayında Yakovlev, İvanov’un da içinde olduğu bazı yetenekli öğrencileri okula yeniden çağırır. Yakolev’in okul kitaplarının Çuvaşçaya çevrilmesi teklifi üzerine çalışmalara başlayan Konstantin V. İvanov’un bu süreçteki gayretleri dimağını ve kalemini bir hayli besler. Çok sayıda önemli nazım ve nesir eseri Çuvaşçaya çeviren, resimler çizen İvanov; birçok özgün eserini de söz konusu çalışmalarını gerçekleştirdiği süreçte yaratmıştır.
1908’de ilk eseri olan Çuvaş Masalları neşredilmiştir. Bu kitapta yer alan “Narspi” şiiri, Çuvaş ve hatta daha geniş olarak Türk edebiyatının en kuvvetli başyapıtlarından biri olarak tarihe geçmiştir. 2097 mısralık nazım biçimde kaleme alınmış bu aşk öyküsü Çuvaşça, Başkurtça ve Rusça başta olmak üzere farklı dillerde birçok baskı yapmıştır. Çuvaş’ın büyük şairi İvanov, yıllar sonra Talat Tekin vesilesiyle Türkiye Türkçesine de kazandırılan Narspi’den sonra da önemli eserler yaratmıştır ancak ablasının anlatımına göre bunların yer aldığı dosya sivil savaş esnasında bir subay tarafından alınıp götürülerek imha edilmiştir.
İvanov, kendisine haklı şöhretini veren Narspi’yi opera olarak sahnelemeyi de arzulamıştır. Ancak bu teşebbüsü, tıpkı daha önce okul kitaplarının Çuvaşçaya çevirisinde olduğu gibi yine engellerle karşılaşmış ve gerçekleşememiştir. Kısa ömründe resim, heykel, fotoğraf sanatlarıyla ilgilenen büyük İvanov, bu alanlarda da başarılı eserler ortaya koymuştur.
1913 yılında onu yatağa düşüren verem ve mide iltihabı 1915 yılının 13 Mart’ında, henüz 25 yaşına dahi basmadan hayattan koparmıştır.
Modern Çuvaş kimliğinin temellerini atan Çuvaş’ın büyük şairinin doğumunun 100. yılı olan 1990 UNESCO tarafından, ölümünün 100. yılı olan 2015 senesi de Çuvaşistan tarafından “Konstantin V. İvanov Yılı” ilan edilmiş ve İvanov, çeşitli etkinliklerle anılmıştır.
"Tĭttĭm pulĭ, kaś pulĭ,
Tĭşman patne śitiççen.
Tĭşman çĭri lĭplanĭ,
Hĭvel kussa tuhiççen."
Narspi'den Türkiye Türkçesi ile;
"Karanlık bastıracak,
Düşmana gidene dek.
Düşmanım yok olacak,
Güneş doğuncaya dek."