Birinci Karabağ Savaşı'nda Esir Alınan Onlarca Azerbaycan Türkü Ermeni Esaretinde Hayatını Kaybetti

Ermenistan Azerbaycan'ın uluslararası alanda tanınan topraklarının yüzde 20'sini zorla işgal etti. Bu işgal, Ermenistan tarafından yürütülen soykırımda 30 binden fazla Azerbaycanlının ölümüne ve bir milyon kişinin de sürülmesine yol açtı.

Azerbaycan İnsan Hakları Komiseri (Ombudsman) Sabina Aliyeva tarafından Birinci Karabağ Savaşı sırasında kaybolan Azerbaycanlılara ilişkin hazırlanan rapor, onlarca Azerbaycanlının Ermeni esareti altında öldürüldüğünü ortaya koydu.

Rapora göre, Uluslararası Kızılhaç Komitesi (ICRC) tarafından 1998-2001 yılları arasında gönderilen mektuplarda Ermenistan'da esir tutulan 54 Azerbaycanlının ismi geçmektedir. ICRC temsilcilerinin Ermenistan topraklarında ve bir zamanlar işgal altında olan Azerbaycan topraklarında tutuldukları yerlere yaptıkları ziyaretler sırasında bu kişilerin hayatta oldukları bildirilmiştir.

Aliyeva'nın raporunda "Ancak, hayatta oldukları teyit edilen 54 kişi daha sonra Ermenistan'ın askeri ve siyasi yönetimi tarafından öldürüldü. Altısı kadın olmak üzere sadece 17 ceset iade edilmiş, 33 kişinin gözaltında öldüğü bildirilmiş ancak cesetleri iade edilmemiş, 4 kişinin akıbeti ise hiç bildirilmemiştir. Bu ciddi bir insan hakları ihlalidir." ifadeleri yer aldı.

Raporda Hocavend, Kelbecer, Ağdam ve Fuzuli bölgelerinin yanı sıra Şuşa şehri çevresinde çok sayıda toplu ve bireysel mezar bulunduğuna dair raporlar olduğu da belirtildi.

Bu tür mezarlar şimdiye kadar Kelbecer'in Başlıbel, Hocavend'in Edilli, Hocalı'nın Faruk, Ağdam'ın Sarıcalı, Fuzuli'nin Seyidahmedli köylerinde ve söz konusu bölgelerin diğer yerleşim yerlerinde bulundu. Bulunan toplu mezarlar ve insan kalıntıları, Azerbaycanlı esirlerin öldürülmeden ve topluca gömülmeden önce acımasız işkencelere maruz kaldıklarına tanıklık ediyor.

Raporda ayrıca, Azerbaycan'ın 2020'den bu yana kurtarılmış topraklardaki toplu mezarlarda yaklaşık 500 insan kalıntısı keşfettiği belirtiliyor.

Azerbaycan'ın kurtarılmış topraklarındaki en son toplu mezar 15 Ağustos'ta keşfedildi. Savaş Esirleri, Rehineler ve Kayıp Kişiler Devlet Komisyonu temsilcisi Zaur İsmayilov'a göre Ermeniler, işkence sonucu ölen Azerbaycanlı esir ve rehinelerin cesetlerini Şuşa hapishanesinin arazisinde, içinde kanalizasyon bulunan bir çukura attı.

İsmayilov, 1-15 Ağustos tarihleri arasında yapılan kazılar sırasında Şuşa cezaevi arazisinde 17 kişiye ait insan kalıntılarının bulunduğunu açıkladı.

Ombudsman Aliyeva ayrıca, Uluslararası Zorla Kaybedilme Mağdurları Günü olan 30 Ağustos'ta uluslararası kuruluşlara yaptığı çağrıda, 1991-1994 yılları arasındaki Birinci Karabağ Savaşı'nda kaybolan yaklaşık 4 bin Azerbaycanlının akıbetinin, Ermenistan hükümetinin ilgili bilgileri paylaşmayı reddetmesi nedeniyle hala bilinmediğini belirtti.

Sovyetler Birliği'nin 1991 yılında dağılmasının ardından Ermenistan, Azerbaycan'a karşı geniş çaplı bir askeri harekat başlatmış ve Güney Kafkasya bölgesindeki en uzun ve en ölümcül savaşa neden olmuştu. Savaş 1994 yılında ateşkesle sona erdi ve Ermenistan Azerbaycan'ın uluslararası alanda tanınan topraklarının yüzde 20'sini zorla işgal etti. Bu işgal, Ermenistan tarafından yürütülen soykırımda 30 binden fazla Azerbaycanlının ölümüne ve bir milyon kişinin de sürülmesine yol açtı.

Birinci Karabağ Savaşı sırasında yaklaşık 4 bin Azerbaycanlı kayboldu. Bunların büyük çoğunluğu Ermeni işgalciler tarafından sistematik olarak öldürüldü ve toplu mezarlara gömüldü.

27 Eylül 2020'de işgalci Ermenilerin Azerbaycan'ın askeri mevzilerini ve sivil yerleşimlerini bombalamasıyla, Azerbaycan güçleri 44 gün süren bir karşı saldırıyla Cebrayil, Fuzuli, Zengilan, Gubadlı ve Şuşa şehirleri de dahil olmak üzere 300'den fazla yerleşim yerini kurtararak yaklaşık 30 yıldır süren yasadışı Ermeni işgalini fiilen sona erdirdi. Savaş, 10 Kasım 2020'de Ermenistan, Azerbaycan ve Rusya tarafından imzalanan üçlü bir bildiriyle sonuçlandı. Bu bildiri kapsamında Ermenistan işgal ettiği Ağdam, Kelbecer ve Laçin ilçelerini de Azerbaycan'a iade etti.