Çin'de Gayrımenkul Krizi - İnşaat Ekonomisinin Acı Sonu
Çinli emlak devi Evergrande Group'un temerrüde düşme tehlikesi nedeniyle beklenen ekonomik kriz, küresel ekonomi analizlerinin başlıca konusu oldu.
2005 - 2011 yılları arasında emlak balonu nedeniyle sorun yaşayan Çin, bu defa dev inşaat firması Evergrande Group kriziyle sarsılıyor. Üstelik bu krizin Çin Virüsü salgınına paralel olarak yalnızca Çin'i değil, küresel ekonomilerin tamamını etkilemesi bekleniyor.
Ne Oldu?
Dünyanın en büyük 122. şirketi olan Çinli emlak grubu Evergrande, Ağustos 2021'de yüklenicileriyle sorun yaşamaya başladı. Yükümlülüklerini yerine getirmekte zorlanan ve 100 milyar doları bulan borcunu çeviremeyeceği öngörülen Evergrande, ödeme talep eden yüklenicileriyle uğraşırken, 23 Eylül'de vadesi gelen borcunu ödeyemeyeceği endişesi basında yer buldu. bu haberler şirketin hisseleri ve borç kağıtlarının %20'yi bulan oranlarda değer kaybetmesine neden oldu. Kredi borçlarının yanında yükümlülüklerinin toplamı 300 milyar doları aşan Evergrande, temerrüde düşerse Çin'in bütün emlak piyasasını etkileyecek.
Hong Kong borsasında yaşanan emlak krizi şimdiden dünya borsalarını da etkiledi. Stoxx 600 ve S&P 500 %1.7 değer kaybederken Nasdaq'taki düşüş %2.2'yi buldu.
Ne Olacak?
Halihazırda 1.5 milyonu aşkın Çinli, gelecekteki Evergrande projelerinden emlak satın almak için para ödemiş bulunuyor. Olası bir çöküş ilk etapta bu 1.5 milyon insanı etkileyecek ve ödedikleri para buharlaşmış olacak. Halihazırda ülkedeki yabancı yatırımcılar ve finans kuruluşları ellerindeki Evergrande hisselerinden kurtulmaya ve borç kağıtlarını çok düşük fiyatlara elden çıkarmaya devam ediyorlar. Trendin sürmesi emlak grubunun kurtulamayacağı bir girdabın içinde daha da dibe vurması anlamına geliyor.
Grubun önündeki yegane çıkış eldeki hazır projelerini çok ucuza elden çıkararak nakit yaratmak olarak görülüyor. Ancak bunun doğrudan etkisi piyasanın tamamına olacak: Emlak fiyatlarını aşağı çeken Evergrande, rakibi olan diğer dev firmaların da zarar etmesine neden olacak.
Üstelik Çin'in genelinde inşaat ekonomisinin sonuçları hiç iç açıcı değil. 2000'lerin sonu ve 2010'ların başındaki hayalet şehir haberleri azalmış olsa da, uzmanlar Çin genelindeki emlakın en az %20'sinin boş olduğunu söylüyorlar. halihazırda talebi çok aşan arz varken fiyatları düşürücü böyle bir hamle hem domino etkisiyle diğer inşaat firmalarını ve tedarikçiler ile yüklenicileri batıracak, hem de yabancı yatırımcının büsbütün kaçmasına sebep olacak.
Böyle bir senaryo, yüklenici ve tedarikçileriyle birlikte krize giren dev inşaat firmalarının ciddi bir akut işsizlik sorununa, toplumsal tansiyona ve kalıcı finansal krize neden olması demek.
Dünyaya Etkisi
Birçok finans kuruluşundan kredi kullanan Evergrande Group'un çöküşü, bu finans kuruluşlarını doğrudan etkileyecek. Lehmann Brothers krizinde görülen senaryoya benzer bir kriz beklentisi, Çin'in en büyük sigorta şirketi Ping An hisselerinin %8.5 değer kaybetmesine neden oldu. Hem bu şirketlerin finans yükümlülükleri, hem müstakil yatırımcıların ve vatandaşların aşırı düşen fiyatlardan ötürü mortgage ödemelerini yapmayacakları beklentisi, Çin'in etrafında karanlık bir bulut gibi dolanıyor.
Böylesine devasa bir krizin diğer bir etkisi de emtia fiyatlarında kendini gösteriyor. Çin inşaat sektörü, özellikle demir cevheri, demir ve çelik endüstrilerinin en büyük müşterisiydi. Demir fiyatları düşerken, Çin'in demir, demir cevheri ve çelik ithal ettiği Japonya, Güney Kore, Malezya, Avustralya gibi ülkelerde bu sektörler doğrudan etkilenecek.
Türkiye'nin Çin'e olan kısıtlı ihracatının başında maden cevherleri ve inşaatta kullanılan çimento ve kum gibi ürünler geliyor. Emlak krizi nedeniyle Çin bu kalemlerde ithalatının ciddi oranda düşeceği ortadayken, Türk reel sektörünün de bu krizin sarsıntılarını hissedeceği açık.
İstihdam ve ekonomik büyümeyi tetiklemek için uzun yıllardır inşaat ekonomisine hız veren Çin Komünist Partisi, ülkenin en büyük ikinci emlak devinin çöküşüyle baş etmenin yollarını arıyor. Türkiye'yi Çin müstemlekesi haline getirmeye çalışan AKP'nin siyasetini ve ekonomisini model aldığı bu tiran rejiminin akıbetinden ders çıkarıp çıkarmayacağı ise meçhul.