Kırım Tatarlarının Moskova'yı Basışının 450. Yılı

Osmanlı Devleti ve Doğu Avrupa'da büyük yankı uyandıran Kırım Hanı Devlet Giray Han'ın 1571 Moskova seferi, Kırım Hanlığı'nın Ruslara karşı kazandığı son büyük zaferdi. Kırım Hanlığı askerlerinin kesin üstünlüğüyle biten savaşta, IV. İvan Moskova'dan kaçmış ve şehir neredeyse tamamen yanmıştı. Savaşın ardından Devlet Giray Han'a başarısından ötürü 'Taht Algan' unvanı verildi.

Kırım Hanı I. Devlet Giray, 1571 yılının mayıs ayında tarihte sadece Lehlerin ve Tatarların başarabildiği bir eylemi gerçekleştirerek dönemine damgasını vurdu. En büyük savunması coğrafyasının büyüklüğü ve koşulları olarak bilinen Rusları Rusya topraklarında yenerek Moskova'ya girdi.

Rusların hala kin gütmesine sebep olan bu olay neticesinde I. Devlet Giray'a 'Taht Alan’ anlamına gelen Tatarca "Taht Algan" unvanı verildi. 

I. Devlet Giray Han, 1571 yılında Livonya Savaşı nedeniyle zayıf düşen Rus Çarlığı üzerine yürüdü. Moskova’da sadece 6 bin askeri kalan IV. İvan, Kırım Hanlığı orduları karşısında bir varlık gösteremedi ve I. Devlet Giray Han’a yenildi. Tarihe Büyük Moskova Yangını olarak geçen savaşta, Moskova şehri ve çevresi, Kırım Hanlığı ordusu tarafından yerle bir edildi. Öyle ki, Korkunç İvan’ın yanında bulunan Heinrich von Staden adlı Alman tarihçiye göre şehir, çevredeki kasabalar ve Opriçnina Sarayı, 6 saat içerisinde tamamen yandı. Böylece Moskova şehri, Kırım Hanlığının idaresine geçti. Çeşitli kaynaklar aynı zamanda faciayı kadere bağlamaktadır: Gerçek bir direniş gösteremeyen Ruslar karşısında yağmalamakla yetinen Tatarların yaktığı kenar mahalleler ve yakın kasabalardan başlayan yangının rüzgar nedeniyle yayılıp tüm şehri ele geçirmesinin şaşkınlık içinde izlendiği nakledilir.

“Kırım Hanlığının, Ruslara Karşı Kazandığı Son Büyük Zafer: MOSKOVA YANGINI

Büyük Kırım Tatar tarihçi Prof. Dr. Halil İnalcık, Kırım Hanlığı Tarihi Üzerine Araştırmalar (s.134) eserinde bu olayı şöyle ifade etmiştir:

“Kırım Hanı I. Devlet Giray Han, 1571’de Oka Suyu’nda Rus müdafaa hattını yarıp Moskova önlerine geldi ve şehri ateşe verdikten sonra geri döndü. Bu başarısı dolayısıyla kendisine ‘Taht Algan’ unvanı verildi. Korkunç İvan’a vurulan bu büyük darbe, Kırım Hanlığı’nın Ruslara karşı kazandığı son büyük zafer olacaktır.”

Moskova'nın Nüfusunda Ciddi Bir Düşüş Yaşandı

Hanlık ordularından ve yangından kaçan halk, kiliselere ve Moskova Nehri’ne doğru kaçmaya çalıştı. Kremlin Sarayı’ndaki cephaneliğin patlamasıyla, kiliselerde saklananlar nefes darlığından; nehre doğru kaçanlar da nehirde boğularak öldü. Çar 4. İvan, cesetleri nehre atmak üzere sokakta bırakılmasını emretti. Değişik kaynaklara göre, Moskova’da 10,000 ile 80,000 arasında ölü sayısı olduğu tahmin ediliyor ve kayıp sayısının büyüklüğü bakımından bu yangın Avrupa tarihinin en büyük felaketleri arasında yer alıyor. Şehrin nüfusunda yaşanan düşüş Rus tarihine dramatik bir etki bıraktı.

Kırım Hanı Devlet Giray’ın bu büyük zaferinin ardından, Moskova ve çevresi geçici olarak Kırım Hanlığının idaresine geçti. Ancak, kazanılan zafere rağmen lojistik yetersizlik nedeniyle Kırım Hanlığı kısa bir süre sonra şehirdeki idaresini kaybetmek zorunda kaldı.