Adabı Vardır Rakı İçmenin
Başar Varol, Fuzûlî'nin beytini inceledi.
Edebiyatımızın en büyük şairlerinden Fuzûlî'nin bir beytinin şerhidir.
Yürütmeyin arakı meclis içre bâde ile
Harâm-zâdeni koyman halâl-zâde ile
Fuzûlî
1.Çeviri:
Rakı ile şarabı meclis içinde (eğlence meclisi) içinde birlikte yürütmeyin
Haram oğlunu helal oğluyla (bir) koymayın
2. Çeviri:
Rakı ile şarabı meclis içinde (eğlence meclisi) içinde birlikte yürütmeyin
Haram yiyen ile helal yiyeni (bir) koymayın
1. Şerh: Rakı klasik edebiyatımızda çok etken bir içecek değildir. Ve pek fazla atıf yüklenmemiştir. Şarap ise başlı başına divan edebiyatımızın en büyük taşlarından birisidir. Şarap kırmızılığı ve sarhoş ediciliği sebebiyle ilahı aşkı tasvirlemek, kanlı göz yaşını tasvirlemek, dünyevi aşkı tasvirlemek vb. tasvirlerde kullanılır. Hakeza direkt olarak içki manasında da kullanıldığı da çoktur. "Rakı gibi günah olan bir içkiyi ilahi aşk ile aynı ortamda bir etme. Çünkü biri beyhude ve zararlı işlere meylettirir. Diğeri ise ilahi bir meclisin yoludur"
2. Şerh: Birinci beyitten yola çıkarsak kişinin sarhoşluğunun sebebi aşk ise sorun yok. Diğer meselede sorun var demektir.
3. Şerh: Zade oğul demektir. Yani bu iki içkinin de bir anası babası vardır. Şarabın soyu üzümdendir. Rakının soyu üzüm veyahut hurmadandır. Eğer ki ikisini de aynı soydan yani üzümden sayarsak ikisi de ya helaldir ya haram. Ama şarabı üzümden, rakıyı hurmadan sayarsak eğer hurma peygamberin de yediği, oruçların açıldığı, velhasıl mübarek diyebileceğimiz bir meyvedir. Üzüm ise çoğu vakitler sarhoşlukla anılmıştır.
Örn. "Biz sarhoş olduğumuz zaman daha üzüm yaratılmamıştı" İbn-i Fârid.
Yani rakı helaldir, şarap ise haramdır.
4. Şerh: Şimdi meseleye dünyevi çerçeveden bakalım ve şairanelikten sıyrılalım. Şarap üzümü mayalayarak ve süzerek yapılır. Rakı ise damıtılarak yapılır. Şarabın alkolü rakıya nispetle çok daha düşüktür. Eğer ki meclisin amacı eğlence ise şarap tercih edilmelidir. Zira şarabın tesiri az olduğu için zihne olan etkisi yavaş olur. O sebepten sohbet uzun olacak ise şarap makbuldür.
5. Şerh: Eğer ki meclisin amacı eğlenceden ziyade bir an önce sarhoşluk ise rakı tercih edilir zira rakının alkolü hayli yüksektir.
6. Şerh: İki farklı alkol bir alındığı zaman bazı kişilerde mide bulantısına sebep olur o sebepten rakıyla şarap bir tüketilmemelidir.
7. Şerh: Rakının sofra düzeni ve mezeleri kendine hastır. Şarabın da kendince mezeleri vardır. Her biri kendi mezesiyle (sohbetiyle) tüketilmelidir.
Son olarak şunları söyleyim. Bu helal haram ayrımında rakının ve şarabın üretildiği ülkelerin genel hükümlerinde bağlı oldukları inançlar veya bu içkilerin tacirlerinin inançları, ve harâm-zadenin gayri meşru olan çocuklara verilen isim olmasıda bu şerh üzerine etken olabilir. Aynı zamanda üzüm ve hurma birçok ayette birlikte anılmaktadır.
Başar Varol