Ekim 2021’in ilk haftasından beri Türkiye’nin ABD’den F-16 savaş uçağı tedarik edeceğine dair iddialar, doğrulamalar ve yalanlamalar gündemi meşgul ediyor. Konuyu değerlendirmek için öncelikle kimin ne dediğine bakmakta fayda var.
5 Ekim’de Yunan savunma haberleri sitesi Defense Review(1), Türkiye’nin 40 adet yeni F-16 savaş uçağı ve mevcut 80 adet Türk F-16’sı için modernizasyon kiti tedarik etmek için ABD’ye talep ilettiği iddiasını öne sürdü. 7 Ekim’de Reuters’a(2) konuşan anonim yetkililer, iddiayı doğruladı ve birkaç milyar dolara mal olacak tedariğin Yabancı Askeri Satışlar(3) kanalı üzerinden yürütüleceğini beyan etti.
12 Ekim’de Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, Milliyet’e verdiği röportajda, Türkiye’nin F-16 tedarik etmek istediğini konunun F-35 krizi(4) ile alakalı olduğunu belirterek doğruladı:
“Birinci tercihimiz, hakkımız olan F-35’leri almaktır. ABD ile bu kriz aşılırsa Türkiye tekrar programa girer, oradaki F-35’lerimizi alırız; çözülmezse alternatif arayışlarımıza devam ederiz. Ödediğimiz para karşılığında mevcut F-16 filomuzun genişletilmesi alınması ve elimizdeki F-16’ların modernizasyonu bir alternatif olarak değerlendirilebilir. Mesele daha yeni şekilleniyor. Şartları gördükten sonra ihtiyaçlarımız çerçevesinde nihai bir karar verilir.”
17 Ekim’de Cumhurbaşkanı Erdoğan, Angola, Togo ve Nijerya ziyaretleri öncesinde Atatürk Havalimanı’nda düzenlediği basın toplantısında(5) Kalın’ın ifadelerini detaylandırdı ve destekledi. Erdoğan ek olarak, görüşmelerde Milli Savunma Bakanlığı’nın başı çektiğini söyledi ve Türkiye’nin F-35 için ödediği parayla F-16 tedarik etmesi teklifinin ABD tarafından geldiğini iddia etti:
“Bu konu, tabii malum F-35 konusuyla bağlantılı bir konu, yani bizim böyle bir durumumuz söz konusu değil. Ama bizim 1 milyar 400 milyon dolar, F-35'ler için yapmış olduğumuz ödeme söz konusu. Bu ödemeler karşısında Amerika'nın böyle bir teklifi söz konusu oldu. Bununla ilgili olarak da biz ülkemizin savunma ihtiyaçlarını gidermek için ne gerekiyorsa, hangi adımları atmamız gerekiyorsa bu adımları da atalım dedik. Bugünün devamlılığı içinde özellikle savaş uçağı filomuzu her zaman hazır ve modern duruma getirmek için de çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Bunlarla ilgili elimizdeki F-16'ların modernizasyonundan tutunuz da yeni ilave F-16'lar almak suretiyle filomuzu daha da geliştirelim gayreti içerisindeyiz. F-35 programı kapsamında bu verilen paranın da âdeta bir ödemesini geriye borçlandırdığımız için almamız gerekiyor. Görüşmelerimizde bu konuyu bizler dile getiriyoruz. Sorunun çözümü için de diyaloğu önemsiyoruz. Şu an itibariyle de başta Savunma Bakanlığımız olmak üzere bu görüşmeler devam ediyor. Netice itibarıyla ortada yapılmış bir ödeme var ve bu ödemenin de şu anda geri iadesi çalışmalarını arkadaşlarımız devam ettiriyor.”
18 Ekim’de ABD Dışişleri Bakanı Sözcüsü Ned Price, Pentagon’un F-35 krizinin çözümü için Türk hükümetiyle görüşmelerini sürdürdüğünü ifade etti ancak görüşmelerde F-16 tedariğinin gündeme geldiğini doğrulamaktan ve yalanlamaktan kaçındı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, ABD’nin Türkiye’ye F-35 uçakları için ödediği para karşılığında F-16 satmayı teklif ettiği iddiasını ise net şekilde yalanladı.(6)
23 Ekim’de Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, NATO Savunma Bakanları Toplantısı sonrasında F-35 krizine değinmeden şu açıklamayı yaptı:
“Elimizdeki F16'ların yenilenmesi lazım. Stratejik müttefikimiz, dostumuz ABD'den hem blok 70 Viper F16 tedariki hem de elimizdeki bazı uçakların modernize edilmesi için teknik çalışma başlatıldı. Süreci takip ediyoruz.”(7)
Ay başında anonim kaynakların Yabancı Askeri Satışlar vurgusuna dönecek olursak, Pentagon’un bahse konu satışlarından sorumlu DSCA’nın (Defense Security and Cooperation Agency; Savunma Güvenlik ve İşbirliği Dairesi) internet sayfasında Türkiye’ye F-16 satışıyla alakalı herhangi bir belge henüz yok.(8)
Eldeki bilgilerden hareketle şunları söyleyebiliriz:
- Türk tarafı, S-400 HSS tedariğiyle alevlenen F-35 krizinin eldeki mevcut muharip filoyu eskittiğini ve yeni savaş uçaklarına ihtiyaç duyduğunu fiilen itiraf etti. F-35 için Amerikan tarafına ödenen paranın F-16 tedariğiyle değerlendirilebileceğinin dile getirilmesi ise, Yunanistan ve İsrail gibi Türkiye’yi çevreleyen ülkelerin F-35 filosu işlettiği mevcut şartlarda, ağır bir tavize kapı aralıyor. Mevcut filomuzu idame etmek için hakkımız olan beşinci nesil uçaklardan vazgeçmemiz ihtimali tüm tehlikesiyle önümüzde duruyor.
- T.C. Cumhurbaşkanı’nın ve ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü’nün hem F-35 krizinin çözümü hem F-16 tedariği için savunma bakanlıklarını işaret etmesi, iki konunun arasındaki bağlantıyı ihtimal dışı bırakmaması itibariyle önemli. Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü Kalın’ın “Mesele daha yeni şekilleniyor” ifadesiyle beraber düşünmeliyiz. Diğer yandan, Türk tarafının F-35 uçakları için ödediği paranın akıbeti ise belirsizliğini koruyor.
Referanslar
- Defense Review’da çıkan haber: Τουρκική LoR για απόκτηση νέων F-16 και εκσυγχρονισμό υφιστάμενων μαχητικών https://defencereview.gr/toyrkiki-lor-gia-apoktisi-neon-f-16-kai-eksyg/
- Reuters’ın anonim kaynaklarla desteklediği ve Defense Review’a atıf yaptığı haber: Turkey asks U.S. to buy 40 F-16 jets to upgrade Air Force –sources https://www.reuters.com/world/middle-east/turkey-seeks-40-f-16-jets-upgrade-air-force-sources-2021-10-07/
- FMS’in (Foreign Military Sales, Yabancı Askeri Satışlar) nasıl işlediğini açıklar nitelikte yazı: Foreign Military Sales (FMS) Nedir? https://www.siyahgribeyaz.com/2008/07/foreign-military-sales-fms-nedir.html
- F-35 krizi, Türkiye’nin Rusya’dan S-400 hava savunma sistemini tedarik edeceğini duyurmasıyla başlayan ve Joint Strike Fighter programından atılmasıyla devam eden süreci ifade eder. Mevcut F-16 tedariği görüşmelerinden daha öncesine dayanır. Krizin detayları için bakınız: KaleTalks - S-400’ler ve Sonrası: Türkiye’yi Neler Bekliyor? https://www.youtube.com/watch?v=2v-Hv0iBh2s
- Erdoğan’ın bahse konu basın açıklaması: https://tccb.gov.tr/haberler/410/130964/-afrika-kitasiyla-iliskilerimizi-kazan-kazan-ve-esit-ortaklik-temelinde-ilerletmek-istiyoruz-
- Department Press Briefing – October 18, 2021 https://www.state.gov/briefings/department-press-briefing-october-18-2021/
- Akar: Dostumuz ABD'den F-16 tedariki için teknik çalışma başlatıldı https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-59021021
- DSCA resmi sitesinin 27 Ekim tarihli arşiv kaydı: https://archive.md/w5zsW